Europa wordt gekenmerkt door een enorme culturele diversiteit. Elke stad, regio of natie heeft een eigen geschiedenis en unieke eigenschappen. Dat zien we terug in de vlaggenkunde, van de wijkvlaggen in Siena tot het vaandelzwaaien in Vlaanderen en de regimentsvlaggen in Engelse kerken. Voor een vlaggenkundige is er elke reis dus iets nieuws te ontdekken. Zo was ik deze zomer in Ierland en viel het mij op dat de Ieren weer een heel eigen vlaggentraditie hebben.
Het groene eiland
De Ierse vlag is overal in het land te zien. De tricolore van groen, wit en oranje is voortgekomen uit de onafhankelijkheidsstrijd honderd jaar geleden en was bedoeld als verbindend symbool voor het gehele eiland. Groen werd al langer geassocieerd met Ierland (o.a. in de vlag met de harp). Het oranje in de vlag zou staan voor de protestantse volksdeel in wat nu Noord-Ierland is (een overblijfsel van de bemoeienis van de familie Oranje-Nassau) en het wit voor de vrede tussen de bevolkingsgroepen.
Hoewel bedoeld als een vlag van verbinding, is het ook een strijdvlag. De bedoeling was heel Ierland te verenigen tegen de Britse overheersing. De verticale driekleur verwijst naar de Franse revolutionaire vlag. Ik heb zelfs een versie gezien met het bekende beeld van de onafhankelijkheidsverklaring in de middelste baan. Uiteindelijk koos het in meerderheid protestantse Noord-Ierland ervoor bij het Verenigd Koninkrijk te blijven. Door nationalistische Ieren wordt de oranje baan daarom wel aangeduid als “gold” en er zijn varianten waar het oranje bijna geel is.
Ondertussen is er een andere vlag die het hele eiland symboliseert. Bij rugby en enkele andere sporten wordt een gezamenlijk “All Ireland” team afgevaardigd bij internationale toernooien. De vlag die dan wordt gevoerd is een combinatie van de vlaggen van de vier oude provincies van Ierland: Munster, Leinster, Connaught en Ulster (waarvan het grootste deel nu in Noord-Ierland ligt). Ook deze vlag is veelvuldig te zien in het straatbeeld, vooral aan lantaarnpalen. De volgorde van de provincievlaggen kan verschillen overigens.
Ierse sporten
Het zijn echter niet de Ierse vlaggen die, in welke vorm dan ook, het meest zichtbaar zijn in het land. Vooral in het westen (en iets minder in het zuiden) voeren heel andere vlaggen de boventoon. De vlaggen zijn soms geblokt, dan weer gehalveerd en weer andere bestaan uit drie of vijf horizontale banen, maar steeds met dezelfde kleuren! Straten met aan bijna elk huis diezelfde twee kleuren, tot je de grens van het graafschap over gaat. Dan veranderen de kleuren van het ene op het andere moment!
Elk graafschap ofwel county heeft dus zijn eigen kleurcombinatie. Deze zijn niet afgeleid van de vlag of het wapen van dat graafschap maar van de tenues van het regionale sportteam. Zo speelt het team van county Clare in blauw-geel en van county Cork in rood-wit. De kleuren zijn (met enkele uitzonderingen) in de eerste decennia van de twintigste eeuw vastgesteld door de Gaelic Athletic Association (GAA), de vereniging die alles rond gaelic football en hurling organiseert (en indertijd een broeinest van Iers nationalisme).
De meeste graafschappen dragen twee kleuren, maar er zijn uitzonderingen: het graafschap Carlow heeft drie kleuren, Kildare gaat geheel in wit gekleed en Offaly mag in de kleuren van de Ierse vlag spelen. Hoewel oorspronkelijk dus bedoeld voor op het sportveld hebben de county colours ondertussen een bredere betekenis gekregen en zijn ze algemeen geaccepteerd als symbool van een graafschap. De kleuren hebben later weer hun weg gevonden naar de officiële wapens en vlaggen van de regionale overheden.
Vlagbeeld
Overal in het straatbeeld kom je de county colours tegen: aan huizen, cafés en vlaggenmasten (zowel privé- als openbare masten), in ramen en loketten en op auto’s (als autovlaggetje of sticker). Ik zag zelfs een vlag op een grafsteen. De kleuren zijn overigens niet uniek per graafschap. Sommige combinaties komen in meerdere graafschappen voor. Cork, Louth en Derry zijn bijvoorbeeld alle drie rood-wit en Tyrone is wit-rood. De tenues van de sporters zijn weliswaar verschillend, maar de vlaggen zijn minder goed uit elkaar te houden.
De reden daarvoor is dat de vorm of het ontwerp van de vlag niet onderscheidend is. In principe zijn alle tweekleurige vlaggen gehalveerd, dus met verschillende kleuren aan de broek- en de vluchtzijde. Dat ontwerp zie je veelvuldig hangen, maar er zijn ook andere ontwerpen. Echter, die ontwerpen worden bij elk graafschap toegepast. Er zijn dus geblokte vlaggen in (zo goed als) elk van de kleurencombinaties. Idem voor de ontwerpen met drie horizontale banen. En met vijf banen. En zo voort.
Herkomst
Om onderscheid te maken wordt soms een wapen of crest toegevoegd aan de vlag, soms aan de broekingzijde maar meestal in het midden. Daarvoor wordt niet het officiële wapen van het graafschap gebruikt, maar het beeldmerk van een county (bijvoorbeeld Clare) binnen de GAA, de sportfederatie dus. Door de kleuren te combineren met de diverse ontwerpen en het wel of niet toevoegen van een crest ontstaat een gevarieerd, maar desondanks herkenbaar vlagbeeld.
En de Ieren zijn er trots op. Binnen een graafschap zijn ze niet te missen, maar ook daarbuiten zijn de kleuren zichtbaar. Een vlag kan een aanduiding zijn van je eigen sportteam en de eigen regio, maar ook van je herkomst. Dat laatste zie je met name in Dublin, de smeltkroes van Ierland waar bij elk café een andere combinatie van vlaggen aan de gevel hangt. Ook elders in het land is regelmatig een afwijkende kleurencombinatie te zien of hangen twee verschillende vlaggen aan één huis. Een gemengd huwelijk wellicht?
Vakantievlaggen
De vlaggen van de graafschappen hebben dus regionaal een verbindende rol, maar ook nationaal werkt die verbondenheid door. Men erkent elkaars kleuren en regelmatig hangen ze door elkaar heen: op de tribune, bij een huis of aan een café. Onderstaand café in Dublin heeft zelfs alle county colours aan zijn gevel hangen. Al met al heeft Ierland een unieke vlaggentraditie. Net als in andere landen en streken overigens. Waar ben jij dit jaar op vakantie geweest? Wat is jou opgevallen? Deel ook jouw verhaal in een blog!
